MAKSYMILIAN GWINCIŃSKI
Sylwetka mitologiczna – Erlik
Niewidzialny dla ludzi, przez szamanów opisywany jako starzec o czarnych gęstych włosach. opadających na plecy, długich czarnych wąsach, które zakłada za uszy i brodzie sięgającej do kolan.
Wedle wierzeń Ałtajczyków, Erlik jest władcą dolnego świata. Wraz z panującym w niebie Ulgenem, ustala termin śmierci każdego człowieka. To właśnie do Erlika zwracają się szamani w poszukiwaniu zaginionych dusz. Oprócz postaci czysto antropomorficznej, przedstawiany jest również jako człowiek z głową świni.
Gdy najwyższy bóg Ulgen był u kres tworzenia świata, dostrzegł na oceanie dryfującą kupkę błota o ludzkich cechach. Przekazał jej duszę i uformował w ludzki kształt. Tak właśnie powstał pierwszy człowiek, którym był Erlik. Początkowo przebywał na ziemi, jednak sytuacja uległa zmieniła gdy Ulgen postanowił odejść do swojego domu na górze Ałtyn-tu powierzając Majdere opiekę nad ludźmi. Zazdrosny Erlik doprowadził do konfliktu w wyniki którego został wygnany w miejsce pomiędzy dwoma morzami, gdzie nie ma nieba ani ziemi. Żądny zemsty odnalazł wkrótce wyjście z miejsca uwięzienia i powrócił na ziemię by wykraść ludzkie dusze. Ulgen uprzedził zamiary Erlika i zabrał duszę na górę Ałtyn-tu. Nie mogąc pogodzić się ze swoją porażką, Erlik poprosił Majdere o utworzenie własnego świata. Gdy jednak Ulgen dostrzegł, że oprócz nieba i ziemi Erlik stworzył mnóstwo złych istot, wezwał Majdere żeby powstrzymał Erlika. Pokonany po raz kolejny, Erlik starał się ubłagać Ulgena o jeszcze jedną szansę stworzenia własnego świata, jednak ten odmówił mu. Erlikowi udało się uprosić tylko o kawałeczek ziemi, na której stał jego kij. Gdy podniósł kij z powstałego otworu zaczęły wypełzać najróżniejsze gady. Widząc to Ulgen ostatecznie zepchnął Erlika oraz gady do świata podziemnego.
Królestwo Erlika to bagnista kraina zbudowana z dziewięciu warstw. Znajdują się w niej trzy wielkie jeziora. Jedno wypełnione ludzkimi łzami, które spływają w podziemia przy opłakiwaniu zmarłych, drugie stworzone przez krew zabitych lub śmiertelnie rannych w walce, trzecie zaś jest bezdenną, czarną otchłanią. Gdzieś w owej krainie znajduję się pałac bóstwa, wybudowany z czarnego szlamu i żelaza nad brzegiem rzeki Tojbodym.
Erlik ma dziewięciu synów (Karaoğlanlar „Czarni Chłopcy”) i dziewięć córek (Karakızlar „Czarne Dziewczyny”. Wszyscy razem mieszkają w podziemnym królestwie. Synowie władcy dolnego świata stali się bóstwami patronującymi różnym dziedziną zła np. Shyngay Han jest sprawcą chaosu, a Badysh Han sprowadza na ludzi katastrofy. Córki Erlika są istotami szpetnymi i bezwstydnymi o czarnych twarzach. Ich głównym zajęciem jest polowanie na dusze szamanów, którzy przemierzają dolny świat by złożyć ofiarę złemu bóstwu.
Czytaj także: Sylwetka mitologiczna – Szango